Ağ Toplumu, ağ bağlantılı, dijital bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaşmasının neden olduğu sosyal, politik, ekonomik ve kültürel değişimlerle ilgi olarak 1991 yılında ortaya atılmış bir ifadedir. Ağ Toplumu kavramı Georg Simmel gibi erken dönem sosyal teorisyenlerinin çalışmalarına kadar uzanabilir. 1991 yılında Manuel Castells tarafından ortaya atılan ve daha sonrasında Hollandalı sosyolog Jan Van Dijk tarafından geliştirilen Ağ Toplumu kavramının bilişim çağından, (İngilizce: Information Age) sonra dijital kültüre yön veren bir iletişim formu olduğu belirtilmiştir. Toplumun sosyal organizasyon formundan ağ toplumu formuna geçmesiyle daha esnek ve birbirine bağlı (İngilizcesi: Interconnected) bir iletişim ortamı kurulmuştur. Merkeziyetçi olmaması, herkesin özgür ifadelere yer verebilmesi, Jan Van Dijk tarafından “yatay hiyerarşi” olarak tanımlanmış ve 21. yüzyılın ilk on yılında internet gibi medya daha da gelişmiş hale gelip, nüfusun daha geniş kesimleri tarafından ve ekonomi, siyaset ve kültürle ilgili çıkarlar tarafından kullanılmaya başlandıkça, yavaş yavaş “normal medya” olarak görünür olmuştur. Jan Van Dijk, kâğıt iletişim araçlarının modasının geçeceğini iddia etmiştir.

• Köken;

Ağ toplumu terimi Hollandalı Sosyolog Jan van Dijk tarafından 1991 Hollanda kitabı De Netwerkmaatschappij’de (Ağ Toplumu) ve Manuel Castells tarafından Bilgi Çağı üçlemesinin ilk bölümü olan Ağ Toplumunun Yükselişi’nde (1996) yazılmıştır. 1978’de James Martin, kitle ve telekomünikasyon ağları ile bağlantılı bir toplumu belirten ilgili ‘Kablolu Toplum’ terimini kullandı. Van Dijk, ağ toplumunu, sosyal ve medya ağlarının bir araya gelmesinin temel örgütlenme biçimini ve her düzeyde (bireysel, örgütsel ve toplumsal) en önemli yapıları şekillendirdiği bir toplum olarak tanımlar. Bu tür bir toplumu, fiziksel birliktelik olarak şekil alan gruplar, örgütler ve topluluklar (kitleler) ile karşılaştırır.

Manuel Castells;

Castells’e göre ağlar, toplumlarımızın yeni sosyal morfolojisini oluşturmaktadır. Castells için ağlar modern toplumun temel birimleri haline gelmiştir. Van Dijk ise o kadar ileri gitmemektedir; onun için bu birimler hâlâ bireyler, gruplar, örgütler ve topluluklardır, ancak ağlar tarafından birbirine bağlanabilirler. Berkeley Üniversitesi’nden Harry Kreisler ile röportaj yaparken Castelss şunları söylemektedir: “Bir ağ toplumunun somut olarak tanımı, kilit sosyal yapıların ve faaliyetlerin elektronik olarak işlenmiş bilgi ağları etrafında organize edildiği bir toplumdur.” Bu yüzden ağ toplumunun sadece sosyal ağlarla ilgili olmadığını söyler çünkü sosyal ağlar çok eski sosyal örgütlenme biçimleridir.

• Jan Van Dijk;

Dijk, “ağ toplumu” terimini, medya ağlarındaki ilişkilerini giderek daha fazla organize eden, yüz yüze iletişimin sosyal ağlarının yerini alan veya tamamlayan bir toplum biçimi olarak tanımlamıştır. Kişisel ve sosyal ağ iletişimi dijital teknoloji ile desteklenmektedir. Bu, sosyal ve medya ağlarının, modern toplumun en önemli örgütlenme biçimini ve en önemli yapılarını şekillendirdiği anlamına gelir. Van Dijk’in Ağ Toplumu, ağ toplumunun ne olduğunu ve gelecekte nasıl olabileceğini kendi olgusuyla tasvir ediyor. Bu kitabın ilk sonuçlarından biri, modern toplumun bir ağ toplumu olma sürecinde olduğudur. Bu, internette kişilerarası, örgütsel ve kitle iletişiminin bütünleştiği anlamına gelir. İnsanlar birbirleriyle bağlantılı hale gelir ve sürekli olarak bilgiye ve iletişime erişebilirler. İnternet kullanan herkes evine ve iş yerlerine “bütün dünya’yı” getiriyor. Buna ek olarak, internet gibi medya daha da gelişmiş hale geldiğinde, 21. yüzyılın ilk on yılında nüfusun daha büyük kesimleri ve ekonomi, politika ve kültüre kazanılmış çıkarlar tarafından kullanıldıkça yavaş yavaş “normal medya” olarak görünecektir. Gazetelerin ve mektupların bilgiyi yaymak için eski biçimler haline gelmesiyle, kâğıt ve baskı iletişim araçlarının modası geçeceğini de iddia ederek bu tanımları kitabının sonuçlarına ekliyor.